کد مطلب:161850 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:152
حکم کتابهای دروغ
سیم: كتبی كه تالیف شده در ذكر قصه های دروغ و غیر قصه از مجعولات هر چه باشد، بر دو قسم است:
اول: آن كه برای تمثیل و توضیح بعضی از مطالب علمیه و تكمیل صفات نفسانیه تألیف شده مانند «كلیله و دمنه» و رساله «مقالات حیوانات» كتاب «اخوان الصفاء» و «درة التاج» قطب شیرازی و نظایر آنها، پس حكم جواز گفتن و نوشتن آن گذشت. و چون نوشتن آن جایز شد، معامله با آن به جمیع اقسام جایز است.
دوم آن كه تألیف آن برای افاده مطلب حقی نباشد، پس در غالب احكام مثل حرمت تألیف و نشر آن به چاپ زدن و غیر آن و كتابت آن و خریدن و فروختن آن با كتب ضلال شریك خواهد بود؛ بلكه معامله به آن به هر عنوان حرام و آنچه در مقابل آن داده می شود، بر دهنده و گیرنده حرام است مگر به جلد آن اگر در آن نفع قابلی باشد یا كاغذ در بعضی صورتهای بسیار نادره. و اما حفظ و نگاهداری آن: پس اگر علاوه بر دروغ بودن در آن مفسده باشد و مصلحتی در آن نباشد كه بتوان به ملاحظه آن مصلحت از آن مفسده اغماض نمود (مثل كتابی كه برای ذكر اخبار فضیلت پدر ظاهری یزید تالیف شده)، و البته در این صورت داخل در كتب ضلال خواهد بود. پس نگاهداشتن آن جایر نباشد و بایست آن را تالیف كرد. و اگار در آن مفسده نباشد مثل كتاب «رموز حمزه» و «الف لیلة» [1] و نظایر اینها، پس وجوب اتلاف و حرمت حفظ آن معلوم نیست؛ بلكه ظاهر جواز نگاهداری آنهاست اگر چه جز جلد، قیمتی ندارد و داخل در اموال نیست. پس اگر كسی آنها را تلف كرد، همان ضامن قیمت جلد اوست. و علامه مجلسی در «عین الحیاة» بعد از آن كلامی كه در فرع اول ذكر شد فرموده: بلكه قصه های راستی كه لغو و باطل باشد؛ مانند «شاهنامه» و غیر آن از قصه های مجوس و كفار، بعضی از علماء گفته اند كه حرامست [2] آنگاه خبری در تأیید آن نقل كرده كه در خاتمه بیاید. و صهر ایشان عالم جلیل میر محمد صالح خاتون آبادی نیز در كتاب «روادع النفوس» [3] ، ایشان را متابعت نمود.
اول: آن كه برای تمثیل و توضیح بعضی از مطالب علمیه و تكمیل صفات نفسانیه تألیف شده مانند «كلیله و دمنه» و رساله «مقالات حیوانات» كتاب «اخوان الصفاء» و «درة التاج» قطب شیرازی و نظایر آنها، پس حكم جواز گفتن و نوشتن آن گذشت. و چون نوشتن آن جایز شد، معامله با آن به جمیع اقسام جایز است.
دوم آن كه تألیف آن برای افاده مطلب حقی نباشد، پس در غالب احكام مثل حرمت تألیف و نشر آن به چاپ زدن و غیر آن و كتابت آن و خریدن و فروختن آن با كتب ضلال شریك خواهد بود؛ بلكه معامله به آن به هر عنوان حرام و آنچه در مقابل آن داده می شود، بر دهنده و گیرنده حرام است مگر به جلد آن اگر در آن نفع قابلی باشد یا كاغذ در بعضی صورتهای بسیار نادره. و اما حفظ و نگاهداری آن: پس اگر علاوه بر دروغ بودن در آن مفسده باشد و مصلحتی در آن نباشد كه بتوان به ملاحظه آن مصلحت از آن مفسده اغماض نمود (مثل كتابی كه برای ذكر اخبار فضیلت پدر ظاهری یزید تالیف شده)، و البته در این صورت داخل در كتب ضلال خواهد بود. پس نگاهداشتن آن جایر نباشد و بایست آن را تالیف كرد. و اگار در آن مفسده نباشد مثل كتاب «رموز حمزه» و «الف لیلة» [1] و نظایر اینها، پس وجوب اتلاف و حرمت حفظ آن معلوم نیست؛ بلكه ظاهر جواز نگاهداری آنهاست اگر چه جز جلد، قیمتی ندارد و داخل در اموال نیست. پس اگر كسی آنها را تلف كرد، همان ضامن قیمت جلد اوست. و علامه مجلسی در «عین الحیاة» بعد از آن كلامی كه در فرع اول ذكر شد فرموده: بلكه قصه های راستی كه لغو و باطل باشد؛ مانند «شاهنامه» و غیر آن از قصه های مجوس و كفار، بعضی از علماء گفته اند كه حرامست [2] آنگاه خبری در تأیید آن نقل كرده كه در خاتمه بیاید. و صهر ایشان عالم جلیل میر محمد صالح خاتون آبادی نیز در كتاب «روادع النفوس» [3] ، ایشان را متابعت نمود.
[1] كتابي شعر گونه است و معروف به هزار داستان. رك: الذريعه، ج 2، ص 294.
[2] عين الحياة، مجلسي، تصحيح اسدالله سهيلي اصفهاني، ص 613.
[3] كتابي است به فارسي در اخلاق و مواعظ و مؤلف آن سيد محمد صالح در سال 1126 وفات يافته است. رك: الذريعه، ج 11، ص 256.